III Jornadas Transculturais do Antigo Próximo-Oriente

04-06 e 11-13 de junho 2025
Location: Universidade do Minho, Auditório ELACH
Zoom: https://videoconf-colibri.zoom.us/j/95362121603

Pelo terceiro ano consecutivo o NETCult organiza as Jornadas Transculturais do Antigo Próximo-Oriente. A destacar que este ano teremos a participação de dois membros do GELA, viajando ainda mais ao Oriente, à China e a Timor Lorosae. O programa inclui uma apresentação via Zoom de replicas cuidadosamente elaboradas de instrumentos musicais da Antiga Persia e da Mesopotâmia, com a apresentação gravada e ao vivo de alguns interlúdios musicais produto de uma profunda investigação, realizada pelo grupo dirigido pelo Doutor Benjamin Toro da Universidad de Concepción do Chile. Como já é habitual teremos alguns mini-cursos, um sobre Linear-B e outro sobre a Língua Cária, assim como uma breve introdução a língua Lidia. Diversas palestras sobre Egiptologia serão proferidas. Para além de outros temas, que esperamos serem de grande atração para muitos. Sejam todos bem-vindos.


Programa & Abstracts


Programa
Abstract

Investigadores


Adriano Milho Cordeiro


Doutorado em Estudos Clássicos ramo Poética e Hermenêutica pela Universidade de Coimbra. É investigador colaborador no CECH da Faculdade de Letras da Universidade de Coimbra. É também investigador integrado no CEHUM, membro do (NETCult) e membro do GELA da Universidade do Minho. Foi Investigador Integrado no Centro de Literatura Portuguesa da (FLUC). É Sócio Efetivo da ‘Sociedade de Geografia de Lisboa’. Prepara Pós-Doutoramento em Culturas do Antigo Próximo Oriente e Civilizações Clássicas (ELACH - Universidade do Minho). Faz parte da equipa editorial da Revista Artciencia e é atualmente responsável pela secção de Ensaio. É autor de várias publicações, livros e artigos dos quais destaca: “Cartas de Puduḫepa, Rainha dos Hititas” In JornadasTransculturais do Antigo Próximo-Oriente (77-115). Vila Nova de Famalicão: Edições Húmus (2025). "Da Pré-Consciência da Importância da Língua Portuguesa e do seu Louvor em Tempos de Domínio Filipino na Arte Poética de D. António de Ataíde" In Artciencia, (2021). "O vinho como fonte de prazer e elixir de males, em três epístolas de Álcifron". In Frederico Lourenço & Susana da Hora Marques Pereira (Coord.), Miscelânea de Estudos em Honra de Maria de Fátima Silva – I (283-284). Coimbra: Imprensa da Universidade de Coimbra (2022). Matias da Maia: um Jesuíta Português, natural da Atalaia, na China do século XVII e a construção de entrelaços culturais na vastidão do império, CMVN Barquinha (2013). Tradução de O Truculento de Plauto, CECH, Coimbra (2010) e Annablume Editora, Brasil (2010); Interesses de investigação: Literatura Portuguesa; Cultura Clássica; Humanismo Renascentista; Epistolografia; Arte Poética; Hermenêutica; Teatro; Mundo Antigo; Próximo Oriente Antigo.


Alexandre Solcà


Professor particular de línguas modernas (francês, alemão, português, inglês e russo). Especialista em línguas antigas (latim, grego antigo, hieróglifos egípcios, línguas nórdicas e da Anatólia). Pesquisador independente em escritas minóicas e egeias, epigrafia rúnica, oráculos da Anatólia, inscrições maias e ístmicas (epi-olmecas), sistema de escrita malaio antigo e núbio-meroítico. Editor Assistente da Revista Societas Anatolica.



Anabela Leal de Barros


Anabela Leal de Barros nasceu em Vila Real em 1967. É professora Auxiliar no Departamento de Estudos Portugueses e Lusófonos da Universidade do Minho e investigadora do Centro de Estudos Humanísticos, desde 1995. De 1991 a 1995 foi professora na Universidade de Macau, Instituto de Estudos Portugueses. Doutorou-se em Linguística Portuguesa pela Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa (2008), sendo Mestre em Linguística Histórica, Linguística Românica e Crítica Textual pela mesma instituição (2000). Desenvolve a sua investigação e leccionação no âmbito da Linguística Histórica, História da Língua Portuguesa, Filologia, Ecdótica e Linguística Aplicada, áreas a que se reporta a maior parte dos livros e artigos científicos que tem publicado. Dedica-se à edição e estudo da poesia barroca portuguesa com base na tradição manuscrita, bem como de códices de épocas e âmbitos diversos, em particular da História da Alimentação, Medicina, Música, Direito e Economia; da Arqueologia da Paisagem; da Historiografia Linguística e da Linguística Missionária. Para além da tradição manuscrita, entrega-se desde 2002 à recolha e edição da literatura timorense de tradição oral e ao estudo diacrónico do português timorense, tendo já publicados sete livros de contos e lendas de Timor-Leste.



António J. G. de Freitas


Natural da Venezuela, onde se licenciou em Matemática (1986). Estudou no Warburg Institute onde fez investigação em Lógica Medieval. Escreveu a sua tese de doutoramento sobre a origem do pensamento filosófico grego e a sua relação com o Próximo Oriente, especialmente com os hititas, obtendo o grau de Doutor em Letras, especialidade em Estudos Clássicos e Humanísticos, pela Universidade da Madeira (2011). Fez estudos avançados de línguas e de culturas do Antigo Próximo-Oriente na The School of Oriental and African Studies da Universidade de Londres, e de língua grega na Universidade de Cambridge. Desde 2011 é investigador do Centro de Estudos Humanísticos (CEHUM) da Universidade do Minho, e consultor científico do Museu Gulbenkian no âmbito da arte mesopotâmica. Foi membro do projeto de escavação arqueológica de Tel Burna (Israel) de 2014 a 2016. Atualmente, é o coordenador do Núcleo de Estudos Transculturais (NETCult) do CEHUM, na Universidade do Minho. Desenvolve investigação na área das línguas, literaturas e culturas indo-europeias especialmente o hitita, o sânscrito e o grego, e outras linguas anatólias. Lecionou em diversas universidades portuguesas e estrangeiras, como a Universidade de Lisboa, Universidade de Londres, a Ohio State University e a Universidad Metropolitana de Ciencias de la Educación (Chile), tendo sido investigador visitante na Harvard University, Ohio State University, Julius-Maximilians-Universität Würzburg e L’École Biblique et Archeéologique Française de Jérusalem.



Benjamín Toro


Licenciado en Historia, Universidad de Chile. Magister en Estudios Clásicos, UMCE. Estudios de Postgrado en el Instituto Rothberg e Instituto de Arqueología de la Universidad Hebrea de Jerusalén. Máster en Estudios Cuneiformes, University of Birmingham. Doctorado en Estudios del Antigo Oriente Próximo, University of Birmingham.



Cláudia Barros


Cláudia Barros é Licenciada em Arqueologia pela Universidade do Minho (2018), sendo também Mestre em Arqueologia pela mesma instituição (2022), com a tese “O Olhar de Gomes Eanes de Zurara sobre o Norte de Marrocos: estudo da paisagem de Alcácer Ceguer (Ksar Sghir)”. Enquanto aluna do Doutoramento em Ciências da Cultura da Universidade do Minho, encontra-se a desenvolver uma investigação acerca dos ataques dos hapiru no Levante durante a XVIII Dinastia egípcia, com base nas Cartas de Amarna e em dois exemplares de cartas hititas. Enquanto investigadora integrada no CEHUM, é membro do NETCult e do GELA (Universidade do Minho), e também membro do ARCE - American Research Center in Egypt. Delegada de Portugal da Asociación Galega de Exiptoloxía (Pontevedra). Docente do curso, “O legado dos Faraós: uma viagem pela transculturalidade do Antigo Egipto”, (ELACH, CEHUM-NETCult), de 13 de Novembro de 2024 a 29 de Janeiro de 2025. Desde 2024, é membro da comissão científica e organizadora da 2ª e da 3ª edição das Jornadas Transculturais do Antigo Próximo Oriente (Universidade do Minho). Membro do comité editorial, como editora convidada, da Archaeology of Western Anatolia Journal (Dokuz Eylul University). Participou em diversas escavações em Portugal e em Marrocos. Tem dado entrevistas, realizado palestras, e cursos breves sobre a Arqueologia da Paisagem, a Arqueologia do Norte de Marrocos, o Antigo Egipto, as Cartas de Amarna e os Hapiru, em instituições como a Universidade do Minho, a Universidade do Porto e a Universidad Pontificia Bolivariana (Colômbia). Em 2021 criou o website "Ancient Egypt: What to know when you know nothing", e o canal do Youtube "Debaixo dos pés da Esfinge", nos quais partilha conteúdos informativos sobre o Antigo Egipto e desmitifica alguns dos assuntos mais controversos da civilização egípcia. É ainda a autora da obra de literatura infantil “As Aventuras do Pequeno Ramsés” (2024).



David Sasseville


David Sasseville studied Ancient Greek and Latin as well as Historical Linguistics at Concordia University in Montreal, Canada. He moved to Marburg, Germany, for his Masters degree in Indo-European Linguistics with a focus on the Anatolian branch followed by a second Masters degree in Ancient Greek Philology. His PhD thesis was written under the supervision of Prof. Dr. Elisabeth Rieken, completed in 2019 and published by Brill as Anatolian Verbal Stem Formation. Luwian, Lycian and Lydian in 2020. Since 2014, he has been a research associate for the eDiAna dictionary project and then part of the TLHdig databank Project both funded by the DFG. He has also taught classes on Indo-European Linguistics and Hittitology not only at Philipps- Universität Marburg, but also in other German universities such as Georg-August- Universität Göttingen and Julius-Maximilians-Universität Würzburg. As of April 2024, he occupies the limited position of Assistant Professor at the University of Marburg.



Elizabeth Noreña


Licenciada en Lenguas Modernas de la Universidad Pontificia Bolivariana. Especialista en la Enseñanza del Inglés de la Universidad Pontificia Bolivariana. Especialista en Literatura con énfasis en Producción de Textos e Hipertextos de la Universidad Pontificia Bolivariana. Magíster en Egiptología del Instituto Virtual de Ciencias Humanas adscrito a la Universidad Complutense de Madrid. Desde 2019 es directora de Egiptología Medellín; portal educativo para la divulgación académica y científica de la egiptología en Colombia. Actualmente, es la coordinadora de Programa de Egiptología de la Facultad de Historia de la Universidad Pontificia Bolivariana y profesora del mismo. Además, realiza junto a otro profesor un programa radial llamado “Egiptología en Medellín” en la emisora de la Universidad. Se ha desempeñado a su vez como conferencista en temáticas relacionadas con la Egiptología en diferentes Universidades de Colombia como la Universidad Pontificia Bolivariana, la Universidad de Antioquia, la Universidad de Medellín y la Universidad de Los Andes. Acompaña expediciones académicas y culturales a Egipto junto al egiptólogo, arqueólogo e historiador español Tito Vivas. Miembro de la Asociación Española de Egiptología AEDE. Conferencista en las II Jornadas Transculturales del Próximo Oriente Antiguo realizadas por la Universidad de Miño en Portugal. Allí, presentó la ponencia: “Diosas, Poder, Ciencia y Sociedad: La Mujer en el Antiguo Egipto”. Participa como investigadora-autora en Exeria, el boletín oficial de la Asociación Galega de Exiptoloxía (Galicia, España). Panelista en el V Congreso Internacional de Ética, Ciencia y Educación llevado a cabo en el Ecocampus UPB Medellín.



Fátima Agra


Fátima Agra, natural de Pontevedra, inició su travesía académica en la Universidad de Murcia donde se sumergió en las profundidades de la Historia del Arte. Posteriormente, continuó su formación en la Universidad Complutense de Madrid, donde obtuvo un máster en Estudios Avanzados de Museos y Patrimonio Histórico-Artístico, con un proyecto de fin de máster que no solo reflejaba sus conocimientos, sino también su compromiso con la conservación del patrimonio: el estudio del Templo de Debod. En el terreno profesional, Fátima es especialista en conservación y protección de patrimonio egipcio, centrando sus investigaciones en la campaña de rescate de monumentos nubios de la UNESCO, además de ser la directora de las Jornadas de Estudios e Investigación en Egiptología (JEIE). Su experiencia como arqueóloga en el yacimiento de San Esteban y su labor en el Museo Arqueológico de la Región de Murcia son testamentos de su habilidad para trazar puentes entre el pasado y el presente. Más allá de su trabajo en el campo, Fátima ha llevado su voz a conferencias, revistas, y plataformas digitales, compartiendo su visión y sus descubrimientos con un público más amplio.



Fran Lozano Bañón


Fran Lozano Bañón (Alicante, 1995) es un divulgador apasionado por la historia y la cultura del Antiguo Egipto. Con una Formación Superior en Egiptología por la Universidad de Alcalá de Henares, ha ampliado sus conocimientos mediante cursos especializados en Arqueología en la Universidad de Burgos, consolidando así una sólida base académica en la materia. En enero de 2020, fundó @egipteando, un exitoso proyecto de divulgación en redes sociales donde ha logrado reunir a más de 150,000 seguidores interesados en la civilización egipcia. A través de esta plataforma, comparte contenido accesible y riguroso sobre Egipto, combinando información académica con un enfoque dinámico y cercano. Su trabajo en la difusión del conocimiento egiptológico se ha expandido al ámbito del podcast, con la creación de Charlando con la Esfinge, en el que ha contado con la participación de renombrados egiptólogos nacionales e internacionales. Asimismo, ha contribuido con artículos en diversas revistas y blogs especializados, consolidándose como un referente en la divulgación egiptológica en español. Como viajero incansable, visita Egipto anualmente para explorar de primera mano los vestigios de la antigua civilización de Kemet y compartir su experiencia con grupos de viajeros interesados en la historia y el legado del país del Nilo. Su profundo conocimiento del terreno y su capacidad para transmitir la riqueza cultural de Egipto hacen de estos viajes una experiencia enriquecedora para quienes lo acompañan.



João Marcelo Martins


Natural do Peso da Régua, João Marcelo Martins é atualmente Professor Auxiliar do Departamento de Estudos Asiáticos (DEA) da Universidade do Minho, colaborando no ensino dos níveis iniciais das línguas chinesa e japonesa. Leciona igualmente outras unidades curriculares, focando a sua investigação na área do pensamento clássico chinês e, especialmente, no estudo da mitologia comparada. É doutorado em Ciências da Cultura, especialização em Culturas do Extremo Oriente, com a tese intitulada “Mitos Chineses de Origem: Envolvências Filosóficas e Perspetivas Comparativas”.



Juan David Tobón Cano


Licenciado en Teología de la Universidad San Buenaventura (Bogotá) con estudios en Filosofía de la Universidad Católica Luis Amigó (Medellín). Magíster en Liderazgo y Dirección Educativa de la Universidad Internacional de La Rioja (UNIR). Lleva a cabo su formación continua en el campo de las Humanidades, concretamente en innovación educativa, cultura de la investigación aplicada a contextos educativos, estudio de las tradiciones religiosas en el mundo antiguo (específicamente en religión egipcia antigua y del creciente fértil) y el cristianismo en su diversidad. En la actualidad forma parte del equipo de trabajo de Egiptología en Medellín, es docente en el Diplomado de Egiptología UPB y director de un Centro Educativo en el municipio de La Estrella, Antioquia.



Maria Eduarda Affonso


Artista conceptual luso-brasileira que opera de forma transdisciplinar. A sua pesquisa articula os corpos, as estruturas, o movimento e as imagens endógenas e exógenas de maneira conceptual através de uma perspectiva retro-futurista especulativa, explorando diversas plataformas como o cinema, a fotografia, a instalação, a performance e o texto. Atualmente, está a desenvolver uma pesquisa sobre a intersecção entre os estudos do imaginário e os estudos do cinema como bolseira da FCT inserida no Doutoramento em Modernidades Comparadas: Literatura, Artes e Culturas, da Universidade do Minho (Braga). Mestre em Práticas Artísticas Contemporâneas pela FBAUP, é ainda graduada em Cinema pelo IESB, com especialização em Fotografia Digital pela NYFA. Maria Eduarda Affonso, defendeu a sua tese de doutoramento em Modernidades Comparadas: Literaturas, Artes e Culturas, intitulada O mindo, o espanto, as imagens: uma leitura poética das reinvenções mitológicas através do cinema de língua portuguesa. A tese foi aprovada com a máxima classificação por unanimidade do juri.



Maria Leonor Cordeiro


Maria Leonor Cordeiro é investigadora colaboradora do NETCult e GELA, ambos pertencentes ao CEHUM. Possui Licenciatura em Línguas e Literaturas Clássicas e Mestrado em Ensino de Português e Espanhol. Frequentou o Mestrado em Estudos Clássicos pela FLUC. Nos últimos três anos, na esteira dos cursos ministrados pelo Professor Doutor António de Freitas, tem-se dedicado ao estudo de línguas e culturas do Próximo Oriente Antigo (sumério, hitita e acádio), cujas investigações tem partilhado em conferências nacionais e internacionais.



Michele Bianconi


Michele Bianconi studied Classics (BA) and Classical Philology and Ancient History (MA) in Pisa, and General Linguistics and Comparative Philology (D.Phil.) at Oxford. Before taking up his current post, he was postdoctoral researcher at the Università per Stranieri di Siena (2020-1), Stipendiary Lecturer in Classics at St Hilda’s College (2020) and tutor at the Faculties of Classics, Linguistics, and Oriental Studies at Oxford (2016-9). In 2021-2 he was a Fellow in Hellenic Studies at Harvard’s Centre for Hellenic Studies, and in 2020-2 a Lecturer in Classics at St Hilda’s College, Oxford. Between 2021 and 2023 he was the Diebold Researcher in Comparative Philology. In 2025, he will be a Fellow at the Getty Villa in Los Angeles.



Naoko Yamagata


Naoko Yamagata studied Classics at International Christian University (BA), Tsukuba University (MA), University College London (MA and PhD) and King’s College London (PGCE). Before joining the Department of Classical Studies of the OU in 2000, she taught Classics at University College London and University of Wales, Lampeter and also tutored three OU Classical Studies modules as Associate Lecturer. Her research interests centre on Homer, including reception of Homer in antiquity, especially in Plato and Virgil, and comparison of Homer and the Tale of the Heike, a Medieval Japanese epic. She holds a Professorship at the Open University.



Nelson Ferreira


Nelson H.S. Ferreira é investigador em História e Culturas Antigas no UI&D CECH UC e tem estudado e publicado no âmbito da cultura popular, literaturas, história social e pensamento antigo das regiões da Mesopotâmia e Mediterrâneo. Recentemente, a sua investigação tem-se dedicado ao impacto antropológico da dependência económica da produção agrícola nas culturas suméria e romana e às infraestruturas de ciência aberta. É doutorado em "Estudos Clássicos" (Universidade de Coimbra) e em "Estudos Linguísticos, Literários e Culturais" (Universidade de Barcelona).



Paula Guimarães


Paula Alexandra Guimarães is an Associate Professor of English Studies at the University of Minho, Braga (Portugal). She wrote her MA dissertation on Elizabeth Gaskell’s social novels (1995) and her PhD thesis on the poetry of the Brontë sisters (2002), with research periods at the Universities of Leeds and London. She was a member of the Board of APEAA and Director of the European Languages and Literatures Courses, at the School of Arts and Humanities. She coordinated a national research group (IntCultPoet) at the Centre for Humanistic Studies and organized several conferences, seminars and lectures. She presented papers in about 60 scientific meetings, in Portugal and abroad, and she participated in Erasmus exchange programs at Manchester Metropolitan and Cardiff universities. Her research interests are: Poetry and poetics, gender studies, nineteenth-century English culture, Anglo-Portuguese studies, and creative writing. She published widely, namely a book on Intercultural Poetics: Literary Representations of the Foreign Other (2019, CEHUM/Húmus) and in Comparative Critical Studies. She is the present Head of the Department of English and North-American Studies and the Director of the Masters in English Language, Literature and Culture.



Tito Vivas


Tito Vivas es arqueólogo, egiptólogo y aventurero, dedicado a desentrañar los misterios de las civilizaciones antiguas. Licenciado en Historia por la Universidad de Alcalá, se especializó en Egiptología en la Università degli Studi di Pisa y en Historia de las Religiones en la Universidad Complutense de Madrid. Actualmente, desarrolla proyectos de investigación en Arqueoastronomía y Paisaje en la Necrópolis Tebana en el marco de su tesis doctoral en la Universitat Autònoma de Barcelona y es profesor internacional de Egiptología en la Universidad de Medellín, en Colombia. Ha participado en excavaciones y restauraciones en Egipto, incluyendo la tumba de Senenmut en Luxor y el hipogeo QH33 de Qubbet el-Hawa en Asuán. Como fundador de la Sociedad Histórica combina su pasión por la historia con la organización de expediciones temáticas. Autor de varias obras de literatura de viajes y conferencista habitual, Tito Vivas comparte su conocimiento y experiencias con un estilo único, acercando el pasado a los viajeros y apasionados por la historia.

Local

As Jornadas terão lugar na Universidade do Minho, Auditório da ELACH.



ZOOM

Também será possível acompanhar através do Zoom.


Organização

Comité Organizador


António J. G. de Freitas (Coordenador do evento e do NETCult)
Adriano Milho Cordeiro
Cláudia Barros
Maria Leonor Cordeiro

Com apoio


Contacto

antonio.defreitas@elach.uminho.pt